Շահութահարկի դրույքաչափերը եւ վճարողները Հայաստանում

Ռեզիդենտների համար հարկման օբյեկտ է հանդիսանում Հայաստանի տարածքում ստացված շահույթը, իսկ ոչ ռեզիդենտների համար՝ հայաստանյան աղբյուրներից ստացվող շահույթը: Այդ շահույթը ձեւավորվում է հարկ վճարողների համախառն եկամտի և նվազեցումների դրական տարբերությունից, իսկ ներդրումային ֆոնդերի համար ՝ զուտ ակտիվներից ։

Հարկ վճարողի համախառն եկամուտ են համարվում հաշվետու տարվա համար ստացված բոլոր եկամուտների հանրագումարը՝ անկախ դրանց աղբյուրից: Ակտիվներ են համարվում սեփականության իրավունքով պատկանող միջոցները' գույքը, գույքային իրավունքները և դրանց հետ կապված ոչ գույքային իրավունքները, արժույթը, արժեթղթերը, դեբիտորական պարտքերը և այլն: Իսկ պարտականությունը հարկ վճարողի կանխիկ պարտքն է (վարկ, վարկային պարտք, հարկային պարտավորություններ):

Սակայն, պետք է հաշվի առնել, որոնք եկամուտների տակ չեն ենթադրում:

- հարկ վճարողի կանոնադրական կապիտալում մասնակիցների ավանդները;

- տեղաբաշխման գնի և բաժնետոմսերի անվանական արժեքի միջև դրական տարբերություն;

- համատեղ գործունեության համար միավորվող միջոցներ, եթե հարկային մարմին է տրամադրվել համապատասխան դիմում;

- արտարժույթի և արտարժույթով արտահայտված այլ ակտիվների և պարտավորությունների վերագնահատումից դրական արդյունք;

- հարկային արտոնությունների, պետական և համայնքային բյուջեների գումարների վճարման արտոնությունների և պարտադիր այլ վճարների և տուրքերի հետ կապված պահպանվող գումարները;

- օրենքով սահմանվող այլ գումարներ:

Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսդրության համաձայն ՝ շահութահարկը չի գանձվում անհրաժեշտ ծախսերից և կորուստներից, և  հարկային հաշվետվությունների վարման ժամանակ անհրաժեշտ է այդ գումարները հանել համախառն եկամտից: Ծախսերը պետք է փաստաթղթերով հաստատվեն։ Դրանք նշանակում են ակտիվների արտահոսք և նվազում կամ պարտավորությունների ավելացում, որոնք հանգեցնում են հարկ վճարողի սեփական կապիտալի նվազեցմանը: Նրանց թվում է, որ կարևոր է հատկացնել ծախսերը:

- հարկ վճարողի կողմից անմիջականորեն և բացառապես ապրանքների արտադրության և ծառայությունների մատուցման վրա կատարված;

- ապրանքների (ծառայությունների) շուկայում առաջխաղացում և (կամ) իրացում;

- խորհրդատվական և իրավաբանական ծառայություններ;

- ուղեկցման, երաշխիքային վերահսկողության և շահագործման ընթացքում հայտնաբերված թերությունների վերացում;

- արտադրության (շինարարության) պատրաստում, յուրացում և կոնսերվացում;

- գույքի պահպանությունը;

- կադրերի պատրաստում;

- ամորտիզացիոն ծախսեր;

- օրենքով սահմանված այլ ծախսեր:

Հարկային ժամկետը շահութահարկի հավասար է 1 տարի: Այն պետք է վճարվի մինչև ապրիլի 25-յուրաքանչյուր հարկային ժամանակահատվածում: Ընդ որում, հարկ վճարողների վրա դրված է նախնական վճարումներ կատարելու պարտականությունը յուրաքանչյուր 3 ամիսը (եռամսյակը), եռամսյակի վերջին ամսվա 15-ից ոչ ուշ: Ընդհանուր կանոնով կանխավճարի չափը կազմում է նախորդ հարկային ժամանակահատվածի համար վճարված շահութահարկի ընդհանուր գումարի 18.75%-ը: Ռեզիդենտների համար շահութահարկի դրույքաչափը հավասար է 20  -ի, իսկ ներդրումային ֆոնդերի համար' 0.01% զուտ ակտիվների նկատմամբ: Հայաստանի հարկային օրենսդրությամբ խոշոր արտահանողների համար նախատեսվում են դեպքեր՝ շահութահարկի ավելի ցածր դրույքաչափի կիրառմամբ՝ 5% և 2%։

Այսպես, հարկատուների խումբը հարկվում է 5% եկամտահարկի դրույքաչափով՝ պայմանով, որ Հայաստանից արտահանված կամ ԵԱՏՄ երկրներ տեղափոխված "արտահանում" մաքսային կարգով ապրանքների ընդհանուր արժեքը ոչ ռեզիդենտներին ՀՀ սահմաններից դուրս մատուցված ծառայությունների և իրականացված աշխատանքների արժեքը կազմում է ոչ պակաս, քան 40 մլրդ դրամ։  50 մլրդ դրամ ընդհանուր արժեքով հարկ վճարողների նույն խմբի համար նախատեսվում է շահութահարկի 2 տոկոս դրույքաչափ։  Ընդ որում, հարկ վճարողների խումբը պետք է համապատասխանի օրենքում սահմանված որոշ այլ պայմանների ։

Գործունեության մի շարք ոլորտներում օրենքով նախատեսվում են հարկային արտոնություններ։ Այսպիսով, շահութահարկի վճարման պարտականությունից ազատվում են հետեւյալ հարկատուները:

- գյուղատնտեսական արտադրանքի իրացումից ստացված եկամտի մասով գյուղատնտեսական արտադրանքի արտադրության մեջ զբաղված, եթե համախառն եկամտով վերջինիս տեսակարար կշիռը չի գերազանցում տասը տոկոսը;

- բանկային ավանդների հատուցումը երաշխավորող հիմնադրամներ;

- Համահայկական բանկ;

- ձեռագործ գորգերի արտադրողներ;

- ազատ տնտեսական գոտիների մասնակիցներ;

- և այլն:

Հայաստանի Հանրապետությունում ոչ ռեզիդենտների համար շահութահարկի դրույքաչափը հավասար է:

- ապահովագրական հատուցումներ, վերաապահովագրության վճարումներ և փոխադրումից (ֆրախտի) եկամուտներ-5 %

- շահաբաժիններ, ռոյալիթի, գույքի վարձակալությունից ստացված եկամուտ, գույքի արժեքի հավելաճ և այլ պասիվ եկամուտներ (բացի բեռնափոխադրումից (բեռնափոխադրումից) ստացված եկամուտներից, ինչպես նաև հայաստանյան աղբյուրներից ստացված այլ եկամուտներ-10 %

- ոչ ռեզիդենտի կողմից մատուցվող այլ ծառայություններ, ինչպես նաեւ ոչ ռեզիդենտի' ՀՀ ռեզիդենտին կամ Հայաստանում գրանցված ոչ ռեզիդենտի բաժանմունքին ծառայությունների մատուցման արդյունքում Հայաստանից դուրս ստացված եկամուտները-20 %

Ոչ ռեզիդենտն ազատվում է շահութահարկի վճարման պարտականությունից:

- Համահայկական բանկից դիվիդենտներ ստանալիս;

- ՀՀ պետական արտարժութային պարտատոմսերից եկամուտների ստացման, օտարման, այլ արժեթղթերի փոխանակման եւ այլն: