Հայաստանում շահութահարկի հաշվարկն ու վճարումը

2010թ դեկտեմբերի 22-ին ընդունվել է "Եկամտահարկի մասին"նոր օրենքը։ Սույն օրենքը սահմանել է եկամտահարկի վճարման նոր պայմանները, կարգը և դրույքաչափերը: Սա ուղղակի հարկ է, որը հարկ վճարողների կողմից վճարվում է Հայաստանի Հանրապետության բյուջե։

Հարկման օբյեկտները և սուբյեկտները

Հայաստանի Հանրապետությունում եկամտահարկը վճարվում է ֆիզիկական անձանց կողմից: Նրանց թվում կարելի է առանձնացնել ռեզիդենտներին և ոչ ռեզիդենտներին: Ռեզիդենտները Հայաստանի տարածքում են գտնվում ընդհանուր առմամբ 183 և ավելի օր հարկային ժամանակահատվածում, կամ որի կենսական շահերի կենտրոնը գտնվում է ՀՀ-ում, կամ անձը, որը գտնվում է ՀՀ սահմաններից դուրս ժամանակավոր պետական ծառայության մեջ: Ոչ ռեզիդենտ են անձինք, ովքեր չեն ընկնում այդ պայմանների տակ:Եկամտային հարկ վճարողների շարքում պետք է նշել նաև նոտարներին և անհատ ձեռնարկատերերին:

Հարկվող եկամուտը հաշվետու ժամանակաշրջանում վճարողի համախառն եկամտի և եկամուտների և ծախսերի նվազեցումների տարբերությունը: Հաշվետու ժամանակահատվածը տևում է հունվարի 1-ից մինչև դեկտեմբերի 31-ը: Եկամուտ ասելով ենթադրվում է այն գույքը, որը հարկ վճարողի կողմից ենթակա է աշխատանքային կամ քաղաքացիաիրավական պայմանագրերից կամ այլ հիմքերից ստացման, ինչպես նաև բնամթերային ձևով ստացման ենթակա եկամուտները: Համախառն եկամուտ ասելով ենթադրվում է բոլոր այն եկամուտների ընդհանուր գումարը, որոնք հաշվետու ժամանակաշրջանում վճարողի կողմից ենթակա են ստացման:

Եկամտային հարկի բազայից բյուջե գանձվող գումարները հաշվարկելիս նվազեցվում են այն գումարները, որոնց վրա չի կարող տարածվել հարկերի գանձումը: Այդ գումարներից պետք է առանձնացնել հետևյալը:

- նպաստների գումարը (բացառությամբ ժամանակավոր անաշխատունակության նպաստների);

- կենսաթոշակներ;

- ապահովագրական հատուցում (բացառությամբ կենսաթոշակային կուտակային համակարգի վճարումների);

- "զինծառայողների և նրանց ընտանիքների անդամների սոցիալական ապահովության մասին" օրենքում թվարկված ծառայությունների հետ կապված զինծառայողների և նրանց հավասարեցված անձանց (այդ թվում՝ բնամթերային ձևով) որոշ եկամուտներ (այդ թվում ՝ բնամթերային ձևով), ինչպես նաև պարտադիր ժամկետային ծառայության ծառայողների պաշտոնային դրույքաչափը և ծխախոտի համար դրամական հատուցումը;

- զոհված զինծառայողների ընտանիքների անդամներին տրամադրվող միանվագ վճարները և հաշմանդամ դարձած զինծառայողներին տրվող վճարները;

- սոցիալական պաշտպանության համակարգի շրջանակներում պատվավոր վճարումներ, դրամական օգնություն և նպաստներ;

- ալիմենտներ;

- արյան և կրծքի կաթի և դոնորության այլ տեսակների համար ստացված եկամուտները;

- ժառանգական գույք;

-պետական և համայնքային մարմինների որոշումների հիման վրա հատկացված գույքը  և այլն:

- սեփականության իրավունքով պատկանող գույքի վաճառքից հարկային գործակալ չհանդիսացող անձանցից ստացված գումարները, բացառությամբ ձեռնարկատիրական գործունեության իրականացման հետևանքով ստացվող գումարների;

- կրթաթոշակներ;

- վնասների փոխհատուցում (բացառությամբ բաց թողնված օգուտի);

- վարկեր, փոխառություններ;

- այլ նվազեցումներ:

Եկամտահարկի դրույքաչափերը Հայաստանում

Եկամտահարկի դրույքաչափը տատանվում է և աճում է' կախված ֆիզիկական անձի եկամուտների մակարդակից: Այսպես, առանց հարկերի վճարման ներգրավման հարկային գործակալի դրույքաչափը հավասար է 24.4 % տարեկան 1.440.000 դրամ եկամուտի դեպքում: Ավելի մեծ գումարի դեպքում գործում է առաջադիմական համակարգ։ Մինչև 120.000 դրամ ամսական եկամտի դեպքում հարկային գործակալի ներգրավման դեպքում հարկի տոկոսադրույքը հավասար է 24.4% - ի: Եկամուտների ավելի բարձր մակարդակի դեպքում կրկին կիրառվում է հարկերի որոշման պրոգրեսիվ համակարգ։

Հարկային գործակալները պարտավոր են մինչև ընթացիկ ամսվան հաջորդող ամսվա 20-ը տրամադրել եկամտահարկի վերջնական հաշվարկ: Եկամտային հարկը պետական բյուջե է վճարվում հաշվարկման ամսվան հաջորդող ամսվա 20-ից ոչ ուշ: Ձեռնարկատիրական գործունեություն իրականացնելու դեպքում հարկվող օբյեկտները նույնպես նվազում են ուղղակիորեն ձեռնարկատիրական գործունեություն իրականացնելու համար ծախսված գումարների վրա (օրինակ ՝ նյութական ծախսեր, աշխատանքի վարձատրության վճարումներ և դրան հավասարեցված այլ վճարումներ, ամորտիզացիոն մասհանումներ, վարձավճարներ, ապահովագրական վճարներ և այլն): Անհատ ձեռնարկատերերի կողմից եկամտային հարկի վճարման կարգը սահմանվում է "Շահութահարկի մասին"օրենքով:

Դրա հետ մեկտեղ ֆիզիկական անձանց որոշակի կատեգորիաների համար օրենսդրորեն պահանջվում է տրամադրել եկամտահարկի տարեկան հաշվարկներ։ Նման պահանջ ամրագրված չէ, օրինակ, հարկային գործակալների միջոցով հարկ վճարողների նկատմամբ։  Հայաստանում եկամուտների տարեկան հաշվարկը տրամադրվում է բացառապես էլեկտրոնային եղանակով հարկային մարմնին' մինչև տվյալ տարվան հաջորդող տարվա ապրիլի 15-ը:

Նաև ՀՀ հարկային օրենսդրությունը ձգտում է բացառել կրկնակի հարկումը: Այսպիսով, ՀՀ սահմաններից դուրս ստացվող եկամտի գումարը ներառվում է Հայաստանում հայտարարագրվող տարեկան եկամտի ընդհանուր գումարի մեջ և հաշվի է առնվում հարկի չափը որոշելիս։ ՀՀ ռեզիդենտների վճարված հարկը նվազեցվում է օտարերկրյա պետություններում գանձված հարկի գումարի չափով: